قران و عهدین پژوهشی در حوزه دین‌شناسی و کتاب مقدس به قلم فردین احمدی است.

فردین احمدی در این کتاب به تاریخچه و پیشینه و مقایسه محتوایی و واژگانی قرآن و کتاب مقدس عهد عتیق و جدید پرداخته است.  موضوعاتی که در این کتاب بررسی شده‌اند از این قرارند:

۱. واژه پژوهی کتاب مقدس  کتاب مقدس که در زبان انگلیسی و بیشتر زبان های اروپایی «بایبِل» و یا کلمه های هم خانواده آن نامیده می شود، برگرفته از کلمه یونانی Biblia به معنای «کتابها» است.  «کتاب مقدس»، عنوان مجموعه ای از نوشته های کوچک و بزرگ و کتاب هایی است که مسیحیان همه آن را و یهودیان تنها بخشی از آن، یعنی بخش «عهد قدیم» را کتاب آسمانی خود می دانند.  در زبان فارسی و عربی، برای این کتاب، عنوان «عهدین» به کار می رود.

۲. علت نامگذاری کتاب مقدس به عهدین  نامگذاری کتاب مقدس به عهدین، مربوط به جهان مسیحیت است؛ به اعتقاد مسیحیان، نامگذاری کتاب مقدس به عهدین، اشاره به دو عهد و پیمانی است که خداوند با انسان بسته است:

۱. «عهد قدیم» که در آن خدا از انسان پیمان گرفته است که بر شریعت الهی گردن نهد و آن را انجام دهد؛ این عهد ابتدا با حضرت ابراهیم بسته شد و سپس در زمان حضرت موسی (ع) تجدید و تحکیم گردید. دوران عهد و پیمان مزبور با ظهور حضرت عیسی (ع) پایان یافت.

۲. «عهد جدید» که پیمان محبت خدا و عیسی مسیح (ع) است. گفتنی است مسیحیان به دو دوره و عصر قائل اند که در هر یک خداوند، عهدی با انسان بسته است؛ مسیحیان بر اساس تقسیم بندی فوق، کتابهای مربوط به دوره اول را «عهد قدیم» و کتابهای مربوط به «دوره جدید» را عهد جدید می خوانند و هر دو قسمت را مقدس و معتبر می شمارند.  اما یهودیان معتقدند خدا تنها یک پیمان با انسان بسته که همان پیمان «شریعت» است. بر این اساس، آنان تنها بخش عهد قدیم را قبول دارند.

۳. بررسی مقایسه ای محتوای قرآن و عهدین  در این فصل، ابتدا کتب عهد عتیق و جدید و سپس قرآن مورد بررسی قرار می گیرد:

۱. معرفی کتب عهد عتیق:  عهد قدیم که تنها بخش مورد اعتقاد یهودیان است و نزدیک به سه چهارم کتاب مقدس را تشکیل داده است، بر اساس نسخه عبری آن، مشتمل بر ۳۹ کتاب و صحیفه به شرح ذیل است:

۲. سِفر تکوین= پیدایش: (عبری: بِرشیت Bereshit= در آغاز) این کتاب که ۵۰ فصل و ۱۵۳۳ بند دارد، شامل مباحثی در رابطه با آفرینش جهان و خلقت انسان، ماجرای آدم و حوا و خطایی است که مرتکب شدند و موجب خروج آنها از بهشت شد. همچنین ماجرای فرزندان آدم، قصه طوفان نوح، حکایت حضرت ابراهیم (ع) و پیامبران از نسل ابراهیم یعنی حضرت اسحاق (ع) و فرزندان یعقوب (ع) و خصوصا حضرت یوسف (ع)، در آن آمده است. این سفر با بیان واقعه رحلت حضرت یوسف (ع) به پایان می رسد.

۳. سِفر خروج= خارج شدن: (عبری: شیموت Shemot = نام‌ها). در این کتاب که 40 فصل و ۱۲۱۳ بند دارد، تاریخ قوم بنی اسرائیل پس از حضرت یوسف و حوادثی که بر سر این قوم تا ظهور حضرت موسی (ع) رفت، نیز خروج بنی اسرائیل از مصر و آوارگی در بیابان و متن «ده فرمان» مشهور که گفته می شود همان متن نوشته شده بر الواح دریافتی است و بسیاری از مسائل اعتقادی نسبت به یهوه، نقل شده است.

۴. سِفر لاویان: (عبری: وَئیقرا Va-Yikra= و او خوانده شد) این کتاب ۲۷ فصل و ۸۵۹ بند دارد. این سفر به سبط «لاوی» از اسباط بنی اسرائیل منسوب است و شامل بسیاری از احکام تشریعی، وصایا و احکام وضعی مثل کفاره گناهان، خوراکی های حرام، محرّمات ازدواج و آداب و اعیاد و نذر و طهارت و سایر امور دینی، می باشد. بدین رو آن راسفر خاخامان دانسته اند.

۵. سِفر اعداد = سرشماری: (عبری: بِمیدبار Bemidbar = در بیابان). این کتاب ۳۶ فصل و ۱۲۸۷بند دارد این سفر شامل آمار بنی اسرائیل، بر حسب تقسیم اسباط دوازده گانه، ترتیب منازل و تنظیم و ترتیبات اجتماعی این قوم می باشد. در این سفر همچنین برخی از شورش های داخلی قوم بنی اسرائیل، در زمان حضرت موسی (ع) بیان گردیده است.

۶. سِفر تثنیه= تکرار: (عبری: دِباریم Debarim= واژه‌ها). این کتاب ۳۴ فصل و ۹۴۵ بند دارد. در این سفر خلاصه احکام و مباحث مهم تاریخی و عقیدتی که در چهار سفر قبلی بیان شده، به اختصار تکرار شده و برخی مباحث مربوط به مرگ موسی ونبوت و جانشینی یوشع بن نون به جای حضرت موسی (ع) مطرح گردیده است.

این کتاب های پنج گانه که به اسفار خمسه معروف است، «تورات» نامیده می شود. کلمه «تورات» واژه ای عبری، به معنای «شریعت» یا «تعالیم دینی» است.  کتب عهد عتیق شامل 40 کتاب است که ما به ذکر 5 مورد آن اکتفا کردیم.

زمان تدوین و نگارش عهد عتیق:  حضرت موسی در سال ۱۵۷۱ قبل از میلاد متولد و در سال ۱۴۵۱ قبل از میلاد وفات یافت و ۱۲۰ سال عمر کرد. شواهد نشان می دهد که کتب موجود عهد عتیق متعلق به آن زمان نیست. به گفته برخی از پژوهشگران، نگارش ۳۹ کتاب عهد عتیق از قرن دهم تا قرن دوم قبل از میلاد یعنی پنج قرن بعد از وفات موسی بوده است.

به هر حال مجموعه رسمی کتاب مقدس کنونی، تا روزگار مسیح و پس از آن، یعنی تا نیمه اول قرن دوم میلادی، شکل نهایی خود را بازنیافته بود.  ۴. نسخه و زبان عهد عتیق  از عهد قدیم، از سده های قبل از میلاد دو نسخه باقی مانده است:

۱. به زبان عبری

۲. به زبان یونانی.  معروف آن است که زبان اصلی تورات زبان عبری بوده و در قرن سوم پیش از میلاد به زبان یونانی ترجمه گشته است و چون مترجمان آن هفتاد نفر از عالمان یهود بوده اند، این کتاب به نسخه «سبعینه» یا «هفتادین» معروف شده است.

۵. تاریخ و پیشینه عهد عتیق  گفته شد نسخه های تورات دو عدد است:

۱. تورات رسمی یا عبرانی

۲. تورات سامری یا سبعینه که به وسیله یهودیان ترجمه شده است.  تاریخ پیدایش دو نسخه بدین شرح ذیل است که قوم یهود پس از حضرت سلیمان به دو فرقه تقسیم شدند؛ فرقه اول؛ سبط یهودا، سبط بنیامین و عده ای از سبط لاوی. این فرقه، شهر قدس (اورشلیم) را مرکز خویش قرار دادند و گفتند کوه «صهیون» کوهی است که خدا آن را تقدیس کرده و بزرگ شمرده است. فرقه دوم بقیه سبط های بنی اسرائیل بودند. این فرقه ها نابلس (شکیم) را مرکز خویش قرار دادند و گفتند: کوه جرزیم کوه مقدس و بزرگ است. تا آن وقت هر دو گروه را «عبرانی ها» می نامیدند و هر دو فرقه را بنی اسرائیل می گفتند؛ اما پس از جدایی، هر فرقه نام ویژه ای یافت؛ گروه اول را عبرانی نامیدند و گروه دوم با مرکزیت نابلس را «سامری» لقب دادند.