مدیران غایب، گزارشهای حاضر؛ ریشههای یک بیماری مزمن در هنرستانهای کشور
مدیران غایب، گزارشهای حاضر؛ ریشههای یک بیماری مزمن در هنرستانهای کشور
نویسنده: دکتر فردین احمدی مدیر مسئول انتشارات بین المللی حوزه مشق
در سالهای اخیر و در گفتوگو با معلمان، هنرآموزان و حتی دانشآموزان هنرستانی، یک گلایه تکراری و نگرانکننده بیشتر از هر زمان دیگری شنیده میشود: «چرا برخی مدیران هنرستانها در ظاهر فعال، اما در واقع غایباند؟ چرا بسیاری از فعالیتها فقط روی کاغذ انجام میشود؟» این پرسش، صرفاً یک گلایه شخصی یا احساسی نیست؛ مسئلهای ساختاری است که ریشه در نحوه ارزیابی، نظارت و انتخاب مدیران دارد و میتواند بهشدت بر آینده تحصیلی و شغلی دانشآموزان فنیوحرفهای اثر بگذارد.
هنرستانها، برخلاف مدارس نظری، بنگاههای مهارتآموزیاند؛ واحدهایی که قرار است نیروی متخصص، تکنسین، کارآفرین و مهارتمحور تربیت کنند. بنابراین مدیریت در هنرستانها تنها یک نقش اداری نیست؛ نقش راهبردی، تخصصی و اثرگذار بر آینده شغلی نوجوانان است. با این حال، در برخی هنرستانها شاهد پدیدهای هستیم که میتوان آن را «مدیریت نمایشی» یا «مدیریت گزارشمحور» نامید؛ مدیریتی که بیشتر بر مبنای مستندسازی صوری، ارسال گزارشهای پر زرقوبرق، انتشار عکسهای نمادین و برگزاری برنامههای نمایشی شکل میگیرد، نه بر اساس خروجی واقعی و قابل سنجش.
این ضعف ساختاری را باید بهصورت دقیق و عالمانه تحلیل کرد تا روشن شود چرا مدیرانی که حضور فیزیکی اندکی در مدرسه دارند، گاهی بیشترین تقدیرها را دریافت میکنند؛ و مدیرانی که کار واقعی انجام میدهند، کمتر دیده میشوند.
نخستین ریشه این معضل، نظام ارزیابی غیرواقعی است. آنچه امروز در بسیاری از مناطق به عنوان «عملکرد مدیر» شناخته میشود، نه کیفیت آموزش، نه مهارتآموزی، نه اشتغال پس از فراغت از تحصیل و نه رضایت معلمان است؛ بلکه حجم گزارشها، تعداد جلسات ثبتشده، عکسهای ارسالشده و مستندات قابل ارائه است. ارزیابیهایی که معیار آنها «کاغذ» است نه «کیفیت»، طبیعتاً مدیرانی را پاداش میدهد که در تولید کاغذ قویترند، نه در مدیریت حقیقی. در این مسیر، برخی مدیران بهجای آنکه وقت و انرژی خود را صرف توسعه کارگاهها، تجهیز هنرستان، نظارت بر هنرجویان یا ارتقای مهارت معلمان کنند، تمام نیرویشان را صرف تزیین فرمها، گزارشسازی، انتشار فعالیتهای سطحی و هماهنگی با بالادستیها میکنند.
ریشه دوم، نبود نظارت میدانی مؤثر است. بسیاری از بازدیدها از قبل هماهنگ شدهاند و آنچه به مسئولان نشان داده میشود، «چهره آرایششده» مدرسه است. در چنین فضایی، مدیری که در طول سال غایب است اما روز بازدید همه چیز را زیبا نمایش میدهد، موفقتر بهنظر میرسد تا مدیری که بیسروصدا کار واقعی انجام میدهد. نظارت واقعی، یعنی حضور سرزده، گفتوگو با هنرآموزان، بازدید از کارگاهها، مشاهده مستقیم فعالیتها و بررسی مستندات قابل راستیآزمایی. اما تا زمانی که نظارتها تشریفاتی باشد، مدیریت تشریفاتی هم ادامه خواهد داشت.
سومین عامل، فقدان شاخصهای شفاف برای مدیریت هنرستانی است. هنرستانها باید بر اساس معیارهایی ارزیابی شوند که ماهیت مهارتی دارند؛ مثل:
– نرخ قبولی هنرجویان در آزمونهای مهارتی
– اشتغال هنرجویان پس از فارغالتحصیلی
– کیفیت ارتباط هنرستان با صنایع و کارخانجات
– میزان بهروزرسانی تجهیزات کارگاهی
– رضایت معلمان و هنرآموزان
– کیفیت پروژهها و دستاوردهای مهارتی
اما در بسیاری از مناطق، چنین شاخصهایی یا وجود ندارد یا جدی گرفته نمیشود. همین خلأ، بهترین فرصت برای رشد مدیریتهای «دودرهباز» است؛ مدیرانی که بدون ایجاد تحول واقعی، تنها با تکیه بر ظاهر امور رشد میکنند.
چهارمین ریشه این وضعیت، فرهنگ مدیریتی غلط در برخی بخشهای نظام آموزشی است؛ فرهنگی که در آن «گزارش خوب»، «ارتباطات اداری» و «چاپلوسی سازمانی» گاهی بیشتر از کیفیت کار ارزش دارد. تا زمانی که معیار ارتقا، رابطه باشد نه شایستگی، طبیعی است مدیرانی که مهارتهای نمایشی بیشتری دارند، پیشرفت بیشتری کنند. این نوع انتخاب مدیر، ضربهای استراتژیک به نظام آموزشی است؛ چون نیروهای متخصص، دلسوز و اخلاقمدار کمتر به مدیریت میرسند و میدان در اختیار کسانی قرار میگیرد که بیشتر اهل نمایشاند تا عمل.
اما خطر بزرگتر، اثر این سبک مدیریت بر آینده دانشآموزان است. هنرستانها جایی هستند که نوجوانان قرار است مهارت یاد بگیرند، باور به تواناییهای خود پیدا کنند، صنعت را بشناسند، کارآفرینی را بیاموزند و برای بازار کار آماده شوند. اگر مدیر هنرستان نه حضور مؤثر داشته باشد، نه دغدغه رشد مهارتی هنرجویان را، و نه برنامه راهبردی برای ارتقای آموزش، خروجی هنرستان چیزی جز سردرگمی، بیانگیزگی و ضعف مهارتی نخواهد بود. آینده شغلی صدها دانشآموز، قربانی چند صفحه گزارش زیبا اما بیاثر میشود.
نکته مهمتر این است که بسیاری از معلمان و هنرآموزان دلسوز در این مسیر احساس بیعدالتی میکنند. آنها که هر روز در کلاس و کارگاه تلاش میکنند اما نتیجه زحماتشان در ارزیابی نادیده گرفته میشود، دچار دلزدگی و خستگی میشوند. وقتی تلاش واقعی ارزشمند نباشد و در مقابل، کار نمایشی تشویق شود، انگیزه نیروهای کیفی کاهش مییابد و این زنگ خطر بزرگی برای نظام آموزشی است.
برای اصلاح این چرخه معیوب، باید شجاعانه پذیرفت که مشکل شخصی نیست؛ ساختاری است. راهحل نیز باید ساختاری باشد:
اول، ارزیابی مدیران بر اساس شاخصهای قابل اندازهگیری، واقعی و مرتبط با رسالت هنرستانها بازطراحی شود.
دوم، نظارت میدانی واقعی و سرزده تقویت گردد.
سوم، نظام انتخاب مدیران بر اساس شایستگی، تجربه، توان کارشناسی و شخصیت آموزشی اصلاح شود.
چهارم، سامانههای شفافیت، گزارشدهی و بازخورد معلمان فعال شود.
و پنجم، نقش معلمان و هنرآموزان در ارزیابی عملکرد مدیران به رسمیت شناخته شود.
باید گفت: مدرسه با گزارش اداره نمیشود؛ مدرسه با حضور، تعهد، وجدان کاری و مدیریت واقعی اداره میشود. هنرستانها بیش از هر مقطع دیگری نیازمند مدیرانی هستند که با قلب و ذهنشان کار کنند، نه با گزارشهای صوری. اگر امروز این چرخه اصلاح نشود، فردا باید تاوانش را نوجوانانی بدهند که با امید به آینده وارد هنرستان میشوند اما با مهارتهای ناقص از آن بیرون میآیند.
این یادداشت نه برای تخریب افراد است و نه برای سیاهنمایی؛ بلکه دعوتی است به بازنگری، شفافیت و اصلاح. هنرستانها سرمایههای مهم اقتصادی و مهارتی کشورند و ارتقای مدیریت در آنها یعنی ارتقای آینده نیروی کار ایران. بیایید بهجای تشویق مدیرانی که حضور نمایشی دارند، مدیرانی را ارزشمند بدانیم که حضور واقعی، کارآمد و اثرگذار از خود نشان میدهند. تنها در این صورت است که میتوانیم به آینده آموزشهای فنیوحرفهای، امید داشته باشیم.
از قلم تا جاودانگی… با شما!
انتشارات حوزه مشق با عشق به کتاب و باور به استعدادهای این مرز و بوم فعالیت میکند. ما به جای ساختن کتابهای سطحی، به خلق آثار ماندگار و حمایت از نویسندگان و شاعران عزیزمان افتخار میکنیم. هر نقدی که از روی خیرخواهی و سازندگی باشد، گوش جان میسپاریم؛و با قدرت به مسیرمان ادامه میدهیم.
خدمات ما شامل چاپ کتابهای شعر، داستان، رمان، دلنوشته، کتاب کودک، ترجمه و تبدیل پایاننامه به کتاب است.
انتشارات حوزه مشق؛ جایی برای رویش، قلم و جاودانگی.
09393353009
09191570936
#چاپ_داستان #چاپ_شعر #چاپ_رمان #داستان #شعر #رمان #شاعر #نویسنده #چاپ_کتاب #فردین_احمدی #حوزه_مشق #انتشارات_حوزه_مشق #نویسنده #محقق #پژوهشگر #مترجم #ایران #قلم #کتاب #ادبیات #فرهنگ #هنر
